اصطلاحات تخصصی فرش دستباف

اصطلاحات تخصصی فرش دستباف چیست؟ نام و اسامی نقاط مختلف در نقشه یا طرح قالی کدام قسمت هست؟ جواب این سئوالات و نکات  بیشتر در مورد فرش دستباف موضوع این مقاله است.

قالی برای خودش دنیایی دیگر است. اصطلاحاتی دارد که فقط مختص این هنر و صنعت است. و چون همه ما ایرانیها , آتش و آب و فرش علاقمندیم, مطالب این مقاله را حتما دوست خواهید داشت.

البته برخی اصطلاحات ترکی در این مطلب مطرح میشود. چون تمرکز گالری ع بر فرش تبریز میباشد. و برخی کلمات ترکی معادل فارسی ندارد.

تقسیم بندی اصطلاحات تخصصی فرش دستباف

اصطلاحات فرش را برای سهولت در ثبت در حافظه , به دو قسمت تقسیم میکنیم.

بخش داخلی و غیرقابل رویت

و بخش ظاهری و قابل رویت

در بخش داخلی , متشکل است از اجزایی که در تولید فرش بکار میرود.

•  چله یا تار فرش
• پود کلفت
• و پود نازک
• پشم یا ابریشم که بصورت گره یا ایلمک بر تن تار مینشیند.

بخش ظاهری

بخش ظاهری بیشتر به قسمتهای قابل لمس و قابل رویت قالی اشاره میکند. که طرح قالی مهمترین بخش آنست.

• خواب فرش
• ریشه
• لور
• حاشیه کوچک
• حاشیه وسط
• تورنج یا ترنج
• لچک
• هیکل
• سر اول یا اول باش
• سر دوم یا آخر باش
• برجسته
• مارک

اصطلاحات تخصصی فرش دستباف گالری ع

توضیحات

اکنون اصطلاحات فرش را توضیح میدهیم.

چله یا تار فرش که از جنس نخ است یا ابریشم. که همان پایه و ستون فرش میباشد. چله اولین قسمت از قالی است که توسط استاد چله کش به روی دار قالی سوار میشود.

گره یا ایلمک که دور چله ها بافت میشود. میتواند هم ابریشم باشد و هم پشم.

پود کلفت یا یوغون القاج که پس از بافت هر ردیف از قالی , از وسط چله های عقب و جلو رد میشود و با دفه کوبش میشود. که باز هممیتواند از جنس پشم باشد یا ابریشم.

پود نازک یا نازیح القاج که بطور یک درمیان از ویط چله ها میگذردو و دوام قالی و یکپارچه ماندنش را تضمین میکند. میتواند از جنس نخ باشد یا ابریشم وهمینطور در فرشهای زرباف , از جنس پلی استر طلایی رنگ باشد.

بخش خارجی در اصطلاحات تخصصی فرش دستباف

این بخش بیشتر به طرح قالی اشاره دارد. و همچنین عواملی ملموس در فرش.

وقتی ایلمک بر چله گره میخورد, پرزها به پایین هستند و گره در بالا. که این عامل سمت و جهتی به پرزها میدهد که به سمت پایین فرش هست.و نیز تخصصی تر به طرف پایین و کمی به سمت چپ.

بعد از اتمام بافت فرش و پرداخت آن, وقتی دست بروی پرزهای فرش بکشیم, بطرف پایین فرش یا ابتدای قالی که بافت از آنجا آغاز شده است, و به سمت خواب فرش است, نرم است و برعکس آن , پرزها زبر میشوند و نامنظم.

و این خواب فرش تاثیر بسیار زیادی بر جلوه زیبایی طرح قالی دارد, که در یک مقاله دیگر بطور کامل به آن خواهیم پرداخت.

ریشه فرش,  به بخشی از چله های قالی که بیرون از بافت فرش قرار دارند, و از دوسر فرش خارج شده اند. ریشه میگویند.

لور. به بخش کناری فرش و نیز ابتدا و انتهای فرش هم امتداد دارد. و رنگ آن همسان با رنگ متن فرش هست. لور میگویند.

حاشیه ها

حاشیه ها دروتا دور فرش را در بر میگیرند. جاشیه فاصله بین دو خط موازی هست که در سه ردیف بهم پیوسته متن قالی را در آغوش میگیرد. لازم بذکر است که  حاشیه های کوچک یعنی خارجی و داخلی هم اندازه و هم طرح هستند.

و اندازه حاشیه بزرگ برابر با مجموع دو حاشیه کوچک است.

البته در مورد حاشیه منظور ما از اندازه, سایز عرض حاشیه ها میباشد.

تورنج یا ترنج. قلب یا مرکز نقشه قالی میباشد. که معمولا بصورت حوضی بزرگ نهایت هنر طراح را نشان میدهد. که بطور معمول مرکز یا ناف ترنج یا قالی, دایره ای کوچک است.

البته در فرشهای گلستانی, عملا چیزی بنام ترنج وجود ندارد.

لچک. در چهار گوشه متن قالی چارقد یا روسری سه گوشی هست, که چهار کنج متن به حاشیه ها تکیه میدهد. رنگ زمینه چهار لچک باهم برابر و با بقیه نقاط فرش متفاوت است.

هیکل . دو آویز لوستر مانند که به بالا و پایین ترنج , گویی که آویزان هستند, هیکل نام دارند.

اصطلاحات تخصصی فرش دستباف

سر اول و سر دوم فرش

سر اول یا اول باش . از ابتدا تا وسط فرش را سر اول یا اول باش میگویند. و از وسط فرش تا آخر فرش را سر آخر یا آخیر باش میگویند.

باش در زبان ترکی به معنای سر هست. و همچنین معنی آغاز و ابتدا نیز میدهد.

برجسته. برجسته یا کلیم که در ابتدا و انتهای قالی کوبش میشود. که از  فقط پود کلفت و پود نازک تشکیل میشود. که رنگ این پودها معمولا سفید و همرنگ چله هاست.

البته برخی برجسته ها داری بافت گلهایی داخل برجسته هست. که رنگ آمیزی آن با رنگ آمیزی کلی قالی هماهنگ است.

در بعضی از قالیها برجسته علاوه از اول و آخر قالی, در کنارهای فرش نیز امتداد می یابد.

مارک. مارک نام و علامت تجاری تولید کننده فرش است. که معمولا در بخش برجسته یا قسمتی از حاشیه کوچک در سر اول فرش, بافت میشود.

مثل علامت تجاری گالری ع که در تابلو فرشها جهت اطمینان مشتریان عزیز از اصالت و کیفیت تابلو فرش بافت میشود.