تابلو فرش تبریز اوج هنر مردمان سردرود

تاریخچه فرش تبریز

تبریز شهری‌ست با پیشینه تاریخی به طوری‌که هنر صنعت فرش و قدمت فرش تبریز به دوران صفویه و پس از آن برمی‌گردد. در دوران صفوی و نیمه دوم قرن پانزدهم، بافت فرش از حالت روستایی بیرون آمد و به هنر پیشرفته درباری و پادشاهی تبدیل شد. در اولین سال‌های قرن شانزدهم میلادی تعداد زیادی از فرش‌های زیبا ترنج‌دار و مدالیون بافته شده‌اند. این فرش‌ها دارای طرح‌ها و نقش‌هایی از انسان و حیوان‌ها هستند. فرش تبریز در هفتاد سال اخیر با طرح‌های بی‌نظیر و زیبایی بافته شده‌اند.
یکی از دلایل مهمی که تبریز را در صنایع دستی به ویژه بافت فرش در رتبه جهانی قرار داده است؛ وجود فراورده‌های دامی که از دامداری و کشاورزی این منطقه است. منطقه جغرافیایی شهر تبریز و کوهستانی بودن آن؛ شرایط را برای فراوانی محصولات دامی مهیا کرده است. همین امر سبب شده است تامین مواد اولیه جهت بافتن فرش به راحتی در دسترس مردم قرار گیرد.

تبریز شهر جهانی بافت فرش

بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 1364 حدود سی و دو هزار بافنده بر روی شانزده هزار دار قالی مشغول به فعالیت بوده‌اند. بافنده‌های توانا و ماهر تبریزی در سال‌های اخیر به بافت فرش‌هایی از گل ابریشم بسیار ظریف و زیبا با رج شماره پنجاه و شصت به طور وسیعی پرداخته‌اند. بافت این فرش‌ها با چله‌های ابریشمی با طرح‌های ترنج و لچک که بیشتر با رنگ‌های نخودی و روشن می‌باشد که در رنگ‌آمیزی گل‌ها از رنگ‌های زیتونی؛ عنابی و سرخابی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شهر تبریز از طرف شورای جهانی صنایع دستی؛ به عنوان شهر جهانی بافت فرش معرفی شده است. یکی از قطب‌های بافت فرش؛ شهر تبریز می‌باشد. وجود فرش دستباف در موزه‌های معتبر و مشهور جهان نشان دهنده این امر مهم می‌باشد. طرح‌های شناخته شده و آشنا فرش تبریز همچون طرح‌های ترنج؛ اسلیمی ترنج‌دار؛ مینا خانی؛ اسلیمی لچک‌دار؛ گلستانی یا باغی؛ درختی؛ شکارگاه؛ هراتی یا ماهی؛ تصویری؛ گلدانی و مستوفی طرفداران زیادی را به خود اختصاص داده است.

فرش تبریز

از سال‌ها پیش تاکنون هنرمندان خلاق و ماهر تبریزی با خلاقیت در رنگ؛ بافت و نقوش توانسته‌اند ابداعاتی در بافت فرش ایجاد کنند که باعث به وجود آمدن آثار نفیس و بدیعی شده است. آنچه که نقش مهمی در گسترش سنت‌ها؛ هنرهای تزئینی و زمینه توسعه را ایفا می‌کند تبریز و بافنده‌های ماهر آن هستند که به یکی از قطب‌های قالی بافی ایران و جهان تبدیل شده‌اند. اوج هنر فرش در این شهر به قرن دوازده تا شانزده بر می‌گردد. یکی از مکتب‌های مهم تبریز که با دویست شاهکار هنری قالی با ادغام نگارگری ایرانی و هنرهای بافندگی؛ سطح بالا و گسترده‌ای از هنر فرش تبریز را به نمایش گذاشت؛ مکتب کلاسیک بود.

ویژگی‌های بافت قالی‌های تبریز

گلیم بافی عشایری و روستایی تبریز به ویژه بافندگان قدیمی به سبک و روش معروف فارسی است. یکی از مهم‌ترین ویژگی تمام قالی‌ها و فرش‌های تبریز « گره ترکی » است. معمولا قالی‌هایی که در روستاهای آذربایجان بافته می‌شود؛ درست می‌باشد. به طوری‌که هر قالی بین پانزده تا بیست رج می‌باشد. در سال‌های اخیر شکل قالی‌ها بیشتر چند ضلعی و دایره بوده است. دارهای قالی اکثرا عمودی و در اندازه دو در سه یا سه در چهار بافته می‌شود. در گذشته ابعاد قالی‌ها از این اندازه‌ها کوچکتر بود. برای این‌که یک قالی ظریف و زیبا بافته شود از نخ‌های پنبه‌ای یا ابریشمی استفاده می‌شود.

قالی هریس

بافت فرش تبریز زیر نظر اساتید مجرب و طبق استاندارد بافته می‌شود. این فرش‌های زیبا ریز بافت و با رج‌شمارهای بالا بافته می‌شود. تنوع در رنگ در این فرش‌ها بسیار زیاد است. این فرش‌ها دارای پرزهای کوتاه می‌باشند که توسط افراد ماهر و خبره پرداخت آن‌ها صورت می‌گیرد. الیاف‌هایی که در بافت فرش دستباف تبریز مورد استفاده قرار می‌گیرند دارای کیفیت و مرغوبیت بالایی می‌باشند. آن‌چه باعث ایجاد عمق در این فرش‌ها می‌شود استفاده از سایه روشن‌ها می‌باشد.

ویژگی‌های طرح و رنگ فرش تبریز

در دوره معاصر بافندگان ماهر تبریزی با ترکیب رنگ‌های مختلف توانسته‌اند طرح‌های زیبا و بی‌نظیری را خلق کنند. این بافندگان بیشتر طرح‌هایی همچون گلدانی؛ لچک ترنج؛ بته جقه‌ای و درختی را در دستور کار خود قرار داده‌اند. بافندگان در خوی؛ تبریز و مرند در خلق آثار بی‌نظیر هستند. طراوت رنگ‌ها و شادابی در طرح فرش تبریز طرفدارن زیادی را به خود اختصاص داده است.

طراحی ویژه و زیبایی چشم نواز در قالی‌های ترنج هندسی که به نام هریس معروف است؛ به گونه‌ای می‌باشد که دیگران از روی آن کپی برداری کرده و با نام « هریس » به بازار ارائه می‌کنند. اگر به نقشه قدیمی و اصیل هریس نگاه کنید؛ متوجه می‌شوید ترکیب هندسی با استفاده از خط‌های زاویه‌دار هویتی مستقل به این طرح داده است. به طوری‌که نقوش ترنج شاه عباسی و نقوش لچک ویِژگی خود را کاملا حفظ کرده است. مشهورترین این طرح‌ها ترنج شاخه شکسته و لچک می‌باشد. از ویژگی‌های مشترک روستاهای فرش تبریز و آذربایجان می‌توان به ذهن بافی و گرایش به طرح‌های هندسی اشاره کرد.

پایتخت بافت تابلو فرش دستباف کجاست؟

یکی از مهمترین و اصلی ترین شهرهایی که به عنوان پایتخت بافت تابلو فرش دستباف جهان معرفی شده است؛ شهر سردرود می‌باشد. قطب تولید تابلو فرش در ایران و جهان شهر سردرود است. این شهر در جنوب غرب تبریز واقع شده است. این شهر کوچک حدود سی و پنج هزار نفر جمعیت دارد و دارای قدمت زیادی است. وجود هنرمندان مبتکر و خلاق؛ سبب رونق بافت تابلو فرش و همچنین بافت فرش‌ها با نقش‌های زیبا و بی‌نظیر در این شهر شده است.

اکثر تابلو فرش‌های موجود در بازار ایران؛ حاصل زحمات و تلاش هنرمندان؛ تولید کنندگان و قالیبافان این شهر می‌باشد. آثار این هنرمندان به تمام دنیا ارسال می‌گردد و مشتریان خاص خود را دارد. لازم به ذکر است اولین اتحادیه تابلو فرش و صنوف همگن در شهر سردرود می‌باشد. مجموعه گالری ع با بهره گیری از بافندگان مجرب شهر سردرود توانسته است.بهترین تابلو فرش های دستباف را برای خریداران خود ارائه دهد.

از دیر باز فرش تبریز به عنوان یکی از زیباترین فرش‌های نفیس در نقش و نگار و طراحی در ایران و جهان می‌درخشد. از نظر دسته بندی موضوعی تابلو فرش‌ها به مناظر طبیعی؛ اشخاص؛ چهره؛ گل و حیوانات تقسیم می‌شوند. برای مناظر طبیعی از رودخانه؛ گل؛ درخت و مناظری از طبیعت در تابلو فرش بافته می‎ شود. تابلو فرش اشخاص؛ چهره‌های مشهور و سرشناس جهان که بیشتر به صورت سفارشی است؛ بافته می‌شود.